7 نکته مهم نگهداری نوزاد پسر و دختر | سیسمونی بارنی
خانواده‌هایی که منتظر فرزند هستند یا به‌تازگی نوزادی در آغوش گرفته‌اند، همیشه پرسش‌های فراوانی درباره شیوه نگهداری از او دارند. اگر نوزاد شما دختر است یا پسر، اساس مراقبت در بسیاری از جهات مشابه است، اما برخی جزئیات می‌تواند تفاوت داشته باشد.
در این مقاله به ۷ نکته مهم نگهداری از نوزاد پسر و دختر می‌پردازیم تا ذهنیت روشن‌تری داشته باشید. سعی شده از اطلاعات معتبر، مشاورین سیسمونی بارنی و تجارب مشترک والدین الهام گرفته شود و همه موضوعات به زبانی ساده گفته شود.
بیشتر بخوانید: نحوه شیردهی به نوزاد + شیر مادر یا شیر خشک
نکته اول: شناخت نیازهای اولیه نوزاد
یکی از کارهای کلیدی در آغاز تولد فرزند، توجه به نیازهای پایه‌ای او است. این موضوع درباره نوزاد دختر و پسر یکسان است. از لحظه تولد تا ماه‌های اول، نوزاد برای رفع گرسنگی، گرما، امنیت و خواب آسوده کاملاً وابسته به شماست.
- دقت به نشانه‌های گرسنگی
اغلب نوزادان (پسر یا دختر) طی شبانه‌روز، ۸ تا ۱۲ مرتبه شیر می‌خواهند. اگر نوزاد از شیر مادر بهره می‌برد، نوبت‌های شیر خوردن در روزهای آغازین ممکن است در فاصله‌های کوتاه انجام شود. همچنین نوزاد با گریه، مکیدن انگشت یا چرخاندن سر ممکن است اعلام گرسنگی کند. هرچه بیشتر به این علامت‌ها توجه کنید، زودتر الگوی فرزندتان را متوجه خواهید شد.
- توجه به علائم خستگی
نوزادان در روزهای اول خواب زیادی دارند. بیشتر آن‌ها ممکن است بالای ۱۶ ساعت خواب طی شبانه‌روز داشته باشند، منتها این خواب پراکنده و اصطلاحاً میان‌برنامه است. گاهی هم از تشخیص خستگی نوزاد سردرگم می‌شویم. معمولاً مالیدن چشم، بهانه‌گیری و گریه بدون دلیل خاصی، نشانه خواب‌آلودگی است.
- نشانه‌های تعویض پوشک
با توجه به این‌که در هفته‌های اول، سیستم بدنی کودک خیلی فعال است، احتمال کثیف شدن پوشک بیش از ۸ تا ۱۰ بار وجود دارد. اگر صدای ناآرامی می‌شنوید، نگاه کنید آیا پوشک او سنگین شده است یا خیر. تمیز کردن به‌موقع اطراف و خشک‌کردن همان بخش، بهترین راه برای جلوگیری از انواع سوختگی ناشی از ادرار و مدفوع است.
- گرما و سرما
نوزاد تا حدود شش ماه توان تنظیم دمای بدن را به‌طور کامل ندارد. بنابراین لازم است یک لایه لباس گرم‌تر نسبت به آنچه خودتان می‌پوشید، در هوای کمی سرد در نظر بگیرید. اگر احساس کردید کودک گرم شده، یک لایه کم کنید. هنگامی‌که نوزاد عرق کرده یا پوستش خیلی صورتی و گرم به‌نظر می‌رسد، آن لایه اضافی را بردارید.
مقاله مرتبط: 7 بازی کودکانه برای افزایش خلاقیت ذهن کودکان
نکته دوم: تغذیه اصولی و سالم
نوزادان، چه پسر باشند چه دختر، از همان ابتدا برای تغذیه نیازمند روشی مناسب هستند. گروهی از مادران شیر می‌دهند و برخی دیگر از شیر خشک استفاده می‌کنند. در این بخش به چند نکته کاربردی می‌پردازیم:
- شیر مادر
بهترین منبع غذایی برای نوزاد، شیر مادر است. این مایع سرشار از ترکیباتی است که برای تکامل کودک در ماه‌های اولیه ضروری است. اگر روزهای اول کمی به سختی می‌گذرد، آرام باشید و وضعیت شیردهی را تغییر دهید تا نوزاد به‌درستی سینه بگیرد. بی‌قراری در همان ابتدا گاهی پیش می‌آید، ولی با تمرین کافی، اوضاع به حالت مطلوب خواهد رسید.
- شیر خشک
برخی والدین به دلایل گوناگون از شیر خشک کمک می‌گیرند. فراموش نکنید انتخاب نوع شیر خشک باید با تأیید پزشک انجام شود. بهتر است میزان و چگونگی مصرف را طبق دستور روی بسته‌بندی تنظیم کنید. شیر خشک آماده شده را بیشتر از ۲ ساعت در محیط نگذارید و در یخچال هم حداکثر ۲۴ ساعت قابل نگهداری است.
- آروغ گرفتن
پس از هر بار شیر خوردن، امکان دارد نوزاد هوا را هم ببلعد. بنابراین لازم است آروغ او گرفته شود. روش‌های مرسوم شامل گذاشتن نوزاد روی شانه یا نشاندن او روی پا و ضربه‌زدن ملایم به پشت است. وقتی هوای اضافه خارج شد، احتمال بی‌قراری و درد شکمی او کمتر می‌شود.
- ورود تدریجی غذاهای کمکی (بعد از ۶ ماهگی)
تا شش ماهگی، شیر مادر یا شیر خشک منبع اصلی تغذیه است. پس از این دوران، می‌توان با مشورت پزشک، غذاهای ساده و نرم را کم‌کم امتحان کرد. موضوع غذاهای جامد در قبضه صحبت فعلی ما نیست، اما در سنین بالاتر می‌تواند برحسب رشد فرزند در نظر گرفته شود.
نکته سوم: خواب آسان و مطمئن
یکی از دغدغه‌های مهم والدین، خواب نوزاد است. نوزادان در ماه‌های اول نمی‌توانند ساعت خواب و بیداری منظم داشته باشند، زیرا هنوز شب و روز را مثل بزرگسالان تشخیص نمی‌دهند. در این قسمت چند توصیه مهم می‌آید:
- خواب پشت به پشت (ایمن برای جلوگیری از خطر SIDS)
پزشکان پیشنهاد می‌کنند کودک همیشه به پشت خوابانده شود. این روش احتمال بروز سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) را به‌شدت کم می‌کند. از بالش و پتوهای اضافه یا عروسک داخل گهواره (هنگام خواب) پرهیز کنید، زیرا وجود وسایل اضافه در جای خواب، احتمال خفگی را بالا می‌برد.
- نزدیک بودن به والدین
برای این‌که زودتر صدای گریه فرزندتان شنیده شود و آسودگی فکری داشته باشید، می‌توانید او را در گهواره‌ای نزدیک تخت قرار دهید. پژوهش‌ها می‌گویند بهتر است حداقل ۶ ماه اول در اتاق پدر و مادر باشد (نه الزاماً روی تخت مشترک).
- ایجاد الگوی خواب
می‌توان طی هفته‌ها یا ماه‌های بعد، برنامه‌ی کوچک و آرام بخشی قبل از خواب شکل داد؛ مثلاً لالایی، نور کم، یا ماساژ آهسته. این روند به تدریج به کودک می‌آموزد که وقت استراحت می‌رسد و احساس آرامش بیشتری پیدا می‌کند.
- جلوگیری از گرم‌شدن بیش از حد
حواستان باشد دمای اتاق بیش از اندازه بالا نباشد و لباس زیادی تن نوزاد نکنید، چون گرم شدن زیاد نیز در کیفیت خواب خدشه وارد می‌کند و حتی می‌تواند خطرآفرین باشد.
نکته چهارم: بهداشت و حمام کردن
رعایت بهداشت عمومی، شستشوی مرتب و حمام‌کردن یکی از اصول اساسی مراقبت از هر نوزادی محسوب می‌شود. با این حال، در هفته‌های نخست بعضی والدین درباره روش درست حمام‌کردن دچار تردید می‌شوند. در ادامه نگاهی می‌اندازیم به مهم‌ترین نکات:
- حمام اسفنجی در روزهای اول
معمولاً توصیه می‌شود دست‌کم ۲۴ ساعت پس از تولد، منتظر بمانید و سپس حمام کنید. در طول یک هفته نخست، می‌توان بخش‌های حساس بدن (مانند صورت و دست‌ها) را به شیوه‌ای ساده با پارچه نرم و آب ولرم تمیز کرد. بند ناف بهتر است تا زمان افتادن، خشک بماند.
- آماده‌سازی وسایل
اگر تصمیم دارید در وان کوچک یا لگن، فرزندتان را شستشو دهید، اول همه چیز را دم دست بگذارید (حوله، پارچه نرم، لیف، صابون یا شامپوی ملایم بدون عطر). دمای آب باید ولرم باشد (نه خیلی سرد و نه خیلی داغ)، و حدود ۵ تا ۸ سانتی‌متر آب در لگن بریزید.
- پیشگیری از حساسیت پوستی
پوست نوزاد خیلی لطیف است. بنابراین از شوینده‌های ملایم و بدون عطر استفاده کنید. پس از حمام، می‌توان پوست را کمی چرب یا از لوسیون ضعیف بچه استفاده کرد تا خشکی ایجاد نشود.
- شستشوی ناحیه تناسلی
- رای پسرها اگر ختنه انجام شده، در روزهای اولیه باید بخش زخم را تمیز و خشک نگه دارید و با ژل پترولیوم پوشش دهید تا به قسمت پوشک نچسبد. در دخترها هم تمیزکردن از جلو به عقب صورت می‌گیرد تا آلودگی مدفوع به مجرای ادرار منتقل نشود.
نکته پنجم: پوشک و مراقبت از پوست
پوشک‌کردن یکی از کارهای مهم برای والدین است. تسلط روی روش صحیح و ظرافت‌های آن، علاوه بر بهبود بهداشت، باعث پیشگیری از سوختگی و بثورات پوستی می‌شود.
- تعداد دفعات تعویض
در روزهای اول ممکن است حدود ۸ تا ۱۰ بار یا حتی بیشتر به تعویض پوشک نیاز باشد. همیشه قبل از عوض‌کردن، دست‌های خود را تمیز بشویید تا میکروب به بدن نوزاد منتقل نشود.
- روش تمیز کردن
از دستمال مرطوب بدون عطر یا گلوله پنبه آغشته به آب ولرم استفاده کنید. برای دختران، مسیر بهتر است از جلو به عقب باشد تا آلودگی مدفوع وارد بخش جلو نشود. در پسران، توجه کنید پیش از ادرار ناگهانی، پوشش موقت داشته باشید تا غافلگیرتان نکند.
- بهبود بثورات پوستی
اگر پوست نوزاد قرمز شده یا سوختگی پوشک ایجاد شده، می‌توان از کرم مخصوص سوختگی یا پماد زینک‌اکساید استفاده کرد. بعد از تعویض نیز اجازه دهید کمی پوست هوا بخورد. تعویض سریع‌تر عوامل تحریک کننده باعث بهبود خواهد شد.
- جلوگیری از عفونت
برای پسرانی که تازه ختنه شده‌اند، هر بار پس از ادرار یا مدفوع، باید از پد گازی و ژل پترولیوم روی بخشی که زخم است استفاده شود تا دچار عفونت نشود. در صورت مشاهده ورم شدید، خونریزی یا تب، با پزشک تماس بگیرید.
نکته ششم: آرام‌سازی و تماس عاطفی
بچه‌ها از بدو تولد برای احساس امنیت، نیازمند تماس عاطفی هستند. به‌آغوش‌کشیدن و صحبت با نوزاد احتمالاً مهم‌ترین تمرین‌های یک والد است.
- بغل‌کردن صحیح
گردن نوزاد سستی دارد و باید هنگام در آغوش کشیدن، حتماً زیر سرش گرفته شود. زمانی‌که می‌خواهید او را از روی تخت بردارید، یک دست را زیر سر و گردن و دست دیگر را زیر کمرش بگذارید. هرگز او را تکان شدید ندهید؛ حرکات تند ممکن است به مغزش فشار بیاورد.
- ایجاد پیوند عاطفی
در روزهای ابتدایی، نوزاد، صدای شما را از دوران جنینی به یاد دارد و به آن آرام می‌گیرد. وقتی در آغوشش دارید، با او سخن بگویید، لالایی بخوانید یا از شیوه‌های ساده مثل نوازش پیشانی استفاده کنید. پسرها و دخترها هر دو به آغوش پدر و مادر نیاز دارند و با این روش، ارتباط محکم‌تری شکل می‌گیرد.
- شیوه‌های آرام‌کردن
خیلی وقت‌ها طفل بی‌قراری می‌کند و دائماً گریه دارد. یک راهکار می‌تواند قنداق ملایم در ماه اول باشد، اما نه آن‌قدر سفت که پاهای نوزاد کاملاً تحت فشار قرار بگیرد. حرکت جلو و عقب آرام روی شانه یا صدای یکنواخت (مثل موسیقی لایت) هم به فروکش‌کردن گریه کمک می‌کند.
- حساسیت به تحریکات محیطی
بعضی کودکان در برابر نور زیاد، صداهای بلند یا تماس بیش از حد سریع‌تر پریشان می‌شوند. اگر چنین وضعیتی دیدید، محیط اطراف را آرام‌تر نگه دارید و نور را کم کنید.
نکته هفتم: بررسی‌های پزشکی و رشد
پایش رشد و معاینات منظم پزشک در ماه‌های ابتدایی، خیال والدین را از بابت پیشرفت و سلامت نوزاد راحت‌تر می‌کند. پسر یا دختر بودن تفاوتی در این اصل نمی‌گذارد.
- واکسیناسیون
طبق برنامه رایج، نوزاد باید واکسن‌های لازم را دریافت کند. هرگونه تاخیر در این برنامه ممکن است مشکلاتی در ایمنی بدن او به‌وجود آورد. پس تاریخ‌های مهم را یادداشت کنید و به موقع عمل کنید.
- پیگیری وزن و قد
به‌صورت دوره‌ای، وضعیت قد و وزن کودک سنجیده می‌شود. این اندازه‌ها، اطلاعات ارزشمندی از رشد فرزند در اختیارتان می‌گذارد و اگر مشکلی در تغذیه یا متابولیسم باشد، زودتر تشخیص داده می‌شود.
- بررسی بند ناف
اگر بند ناف دیرتر از انتظار نیفتاده یا بوی نامطبوعی می‌دهد یا ترشح چرکی مشاهده می‌شود، ممکن است نشانه عفونت باشد. در این صورت باید هرچه زودتر موضوع به پزشک اطلاع داده شود.
- تماس با پزشک در مواقع اضطراری
تب بالای ۳۸ درجه در نوزاد زیر سه ماه، کاهش ناگهانی تعداد پوشک خیس، بی‌حالی مفرط، استفراغ پیاپی و گریه‌های غیرقابل‌کنترل می‌تواند نشانگر یک مشکل جدی‌تر باشد.
چند نکته اختصاصی برای نوزاد پسر
تا این‌جا نکاتی عمومی مطرح شد. ولی اگر پسر دارید، بد نیست در چند بخش احتیاط بیشتری نشان دهید:
- مراقبت بعد از ختنه
در ایران، معمولا طی روزها یا هفته‌های اول، ختنه انجام می‌گیرد. باید در این مدت پوست ناحیه را چند بار در روز عوض کنید و پد گازی آغشته‌به وازلین روی سر آلت بگذارید. اگر کوچک‌ترین نشانه‌ای از چرک، خونریزی شدید یا التهاب عجیب مشاهده کردید، حتماً مشورت پزشکی بگیرید.
- نعوظ ناگهانی
ممکن است یک نوزاد پسر در حین تعویض پوشک یا حتی در خواب حالات نعوظ کوتاه نشان دهد. دلیلش معمولاً پرشدن مثانه یا تحریکات جزئی است و عموماً جای نگرانی ندارد. فقط هنگام تعویض، یکی دو ثانیه صبر کنید تا این حالت از بین برود.
- بررسی بیضه‌ها
گاهی یکی از بیضه‌ها در زمان تولد ممکن است پایین نیامده باشد. پزشک در معاینه ماهانه یا معاینه ابتدایی این مورد را بررسی می‌کند. در صورت باقی بودن مشکل، احتمال دارد به بررسی تخصصی یا درمان نیاز باشد.
چند نکته اختصاصی برای نوزاد دختر
گرچه اصول کلی نگهداری یکسان است، اما در دختران توصیه می‌شود دقت بیشتری در تمیز کردن ناحیه تناسلی داشته باشید. چرا که مجرای ادرار نزدیک‌تر است و احتمال انتقال آلودگی وجود دارد.
همچنین گاهی در هفته اول تولد، ممکن است ترشحات مختصری شبیه خون از واژن مشاهده شود که معمولاً ناشی از هورمون‌های مادر بوده و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. با این حال اگر این ترشحات ادامه پیدا کرد، مراجعه به پزشک ضرورت دارد.
جمع‌بندی پایانی
نگهداری از نوزاد پسر و دختر ممکن است در نگاه اول تفاوت‌های عمده‌ای داشته باشد، اما اساس آن حول نیازهای بنیادی بچه است: غذا، خواب، بهداشت، حفظ آرامش و پیگیری منظم رشد. فراموش نکنید که هر نوزاد، حتی در بین دختر و پسر هم‌سن، منحصربه‌فرد رفتار می‌کند. شاید یک کودک کمتر گریه کند و دیگری همیشه در حال تکان‌خوردن باشد. مقایسه دائمی میان فرزند خود و نوزادان دیگران را کنار بگذارید و سعی کنید محیطی آرام و شاد برای او داشته باشید.
در این مقاله، ۷ اصل اساسی را مرور کردیم:
- شناخت نیازهای اولیه (گرسنگی، خواب، علائم پوشک، دمای مناسب)
- روش صحیح تغذیه (شیر مادر یا شیر خشک، آروغ گرفتن)
- خواب ایمن و آسان (خوابیدن به پشت، نزدیک والدین، ایجاد عادت قبل از خواب)
- بهداشت عمومی و حمام (استحمام اسفنجی در روزهای آغازین، شستشوی ظریف با آب ولرم)
- پوشک و محافظت از پوست (تعویض به‌موقع، تمیزکاری درست، پماد سوختگی)
- آرام‌سازی و پیوند عاطفی (بغل‌کردن صحیح، صحبت و نوازش)
- توجه به بررسی‌های پزشکی (واکسیناسیون، رشد قد و وزن، تماس ضروری در زمان تب بالا یا علائم خاص)
اگر نوزاد شما پسر است، احتمالاتی مانند ختنه، مراقبت از آلت و کنترل نعوظ‌های ناگهانی جزئی از زندگی روزمره خواهد شد. برای دخترها نیز پاک‌کردن و شستشو با توجه به ناحیه جلو به عقب در اولویت است. هر دو گروه نیازمند عشق و آرامش خانوادگی هستند و تماس عاطفی مفید، پایه رشد و شخصیتشان خواهد بود.
در انتها، به‌عنوان یک والد مهربان، پیشنهاد می‌شود در صورت وجود هر نوع دغدغه جدی، حتماً از پزشک اطفال کمک بگیرید. برای خرید سیسمونی نظیر گهواره مناسب سن یا لباس‌های راحت، سراغ برندهای شناخته‌شده بروید و فراموش نکنید اگر قصد خرید بهترین برند سیسمونی نوزاد در مشهد را دارید می توانید به فروشگاه بارنی مراجعه کرده یا از طریق وبسایت به صورت آنلاین از سراسر این خرید های خود را با بهترین کیفیت و کمترین قیمت انجام دهید.